Gun jezelf geluk!

De ideale opvoeding

De ideale opvoeding

01-03-2017

Deel 5 in de reeks over de relatie tussen een veilige hechting en zelfwaardering

Waardering van je zelf is meer dan het hebben van een positief zelfbeeld. Waardering van jezelf gaat over je zelfvertrouwen en zelfrespect. Om respect voor anderen te hebben beschik je over een gezonde dosis zelfrespect. Een gezonde dosis zelfrespect krijg je door jezelf te vertrouwen, wat weer een opening geeft om een ander te vertrouwen. De formule voor zelfwaardering is: de som van ons vertrouwen plus ons respect. Vertrouwen is opgebouwd uit zelfvertrouwen (ZV) en Keuze vrijheid (KV). Door vrij te zijn in het maken van keuzes groeit je vertrouwen. Respect is opgebouwd uit zelfrespect (ZR), welke voortkomt uit integer handelen of kwetsbaar zijn.

Als wij enigszins rekening blijven houden met de ontwikkelingsfasen van E. Erikson en we voegen daar de theorie van J.Bowlby en de ontwikkeling van zelfwaardering aan toe, komen we tot de conclusie, dat het resultaat van een veilige gehechtheid een hoge mate van zelfwaardering op volwassen niveau bevordert. De theorie wordt ook nog eens ondersteund door onderzoek naar werking van ons brein.

Enkele jaren geleden heeft onderzoeker Jim Coan kunnen vaststellen, dat een relatie niet altijd garant staat voor een veilig gevoel. Gedurende het onderzoek lag een persoon in de MRI scan. Terwijl het best een behoorlijke ervaring is daar te liggen, kon een partner van de persoon haar of zijn hand vasthouden. Soms werden de handen verwisseld met vreemde handen. Wat bleek uit de scans, dat de persoon vaak op de vreemde handen vertrouwt reageerde en juist die van de partner afwees. Uit het onderzoek werd de conclusie getrokken, dat in relaties het niet altijd veilig is. Ook al na 40 jaar huwelijk bleek de relatie (onbewust) onveilig te zijn.

Een veilige gehechtheid is een vereiste voor het verwerven van een hoge mate van zelfwaardering (zie model). We kunnen vaststellen, dat zelfwaardering niet op zichzelf staat en te maken heeft met de som van ons zelfvertrouwen plus ons zelfrespect. Typerend is, dat zelfvertrouwen gekoppeld wordt aan de activiteiten die de mens onderneemt en waarvan ervaren kan worden wat de resultaten zijn.

Ons bewustzijn begint pas rond de 9 maanden na geboorte zich te ontwikkelen. De neo-cortex vult zich aan de hand van ervaringen die vaak herhaald worden. In de peutertijd ontwikkelen peuters op natuurlijke wijze hun zelfvertrouwen door dingen te ontdekken en uit te voeren. Peuters zijn niet bezig met later of vroeger. Zij leven nog helemaal in het hier en nu (iets wat volwassenen hebben afgeleerd). Ze zien iets en willen het nadoen. Precies zoals onze taal zich ontwikkelt in deze periode, ontwikkelt zich het zelfvertrouwen. Mits de eerste fase van gehechtheid veilig voor de baby is doorlopen, zal de peuter blijven zoeken naar nieuwe uitdagingen. Lopen is voor een dreumes altijd een tijd van vallen en opstaan. Hierbij leert het kind een gezonde dosis doorzettingsvermogen te ontwikkelen, mits de ouders dit proces niet verstoren. Geen juiste aandacht of ondersteuning geven zorgt voor angstontwikkeling en weerhoud de peuter zich veilig verder te ontwikkelen. Ieder kind ontwikkelt op eigen tempo. De een is snel de ander traag, maar beiden ontwikkelen zich.

Een peuter is altijd in het hier en nu bezig zich te ontwikkelen. Van al zijn daden zal de peuter ervaren wat het allemaal kan en leert. Zowel van de fouten als de goede dingen word geleerd, zolang een volwassene zich er maar niet mee bemoeit.

Door je kind goed te observeren (dus tijd te nemen voor je kind en eerst te kijken naar wat het allemaal al kan en hoe het zich ontwikkelt) krijg je inzicht in het ontwikkelingsproces. Als er in de eerste gehechtheidsfase onveiligheid is ontstaan tussen ouders en baby (bijvoorbeeld door postnatale depressie van moeder) loopt het kind al achter in het ontwikkelingsproces van vertrouwen en wantrouwen. Wantrouwen ontwikkelt zich zonder juiste emotieregulatie en versterkt het angstgebied (amygdala).

Ook de prenatale periode is van levensbelang als het gaat om de celdeling van de foetus. Als daar al onveiligheid aanwezig is doordat moeder verslaafd is of geslagen wordt (angst aanwezig is), kan dat voor de verdere ontwikkeling al een achterstand of problemen veroorzaken.

Terug naar de peutertijd en de ontwikkeling van ons zelfvertrouwen. De peuter leert zichzelf te vertrouwen als het dingen onderneemt. Door te doen ervaart het kind wat het al kan en wat niet. Op deze wijze verlegt de peuter zijn grenzen. Probleem is als ouders niet meegaan in dit proces. Veel ouders maken gebruik van de patronen uit hun eigen jeugd en dit resulteert vaak in een onveilige benadering. Door af te wijzen, te straffen en kritisch te zijn of gewoon geen aandacht geven aan je kind, zal het kind zich steeds verder onveilig voelen in datgene wat het kind van plan is te ondernemen. Onderzoek maar eens hoeveel correcties jij als ouder toepast op een dag. Een correctie is steeds gebruikmaken van het woordje “nee” of "niet doen".

Kun je nagaan, dat er bij de peuterspeelplaats nauwelijks tijd is om ieder kind individueel te observeren. Ach, thuis gebeurt het ook nauwelijks, dus waarom zouden de pedagogische medewerksters dat moeten doen? Het is van groot belang voor het zelfvertrouwen als kinderen steeds hun grenzen opzoeken en erover heen gaan. Zo ontwikkelen ze vaardigheden, motorische, zintuiglijke en gevoelsvaardigheden. Het zelfvertrouwen neemt met sprongen toe en blijft levenslang aanwezig. Geen verworven zelfvertrouwen in veilige omgeving betekent al snel levenslang weinig of minder zelfvertrouwen.

Opvoedkundige fouten welke je snel kunt maken gedurende de peutertijd:

·     Te snel het woordje “nee” gebruiken of “niet doen”. Observeer eerst voordat jij nee zegt. Opvallend is, dat erg veel dreumesen zelf hun eigen veiligheid kunnen regelen. Ze schatten vaak al op jonge leeftijd in, wat haalbaar is en wat niet. En af en toe vallen ze als ze aan het klauteren zijn. Zorg ervoor dat de omgeving van het object veilig is om te vallen. Soms gaat het mis, maar ja, dat gebeurt nu eenmaal.

·     Te veel correcties uitvoeren, waardoor het kind zich voortdurend moet aanpassen.

·     Te kritisch omgaan in je beoordeling naar je kind toe. Nederlanders zijn vaak geneigd zich voortdurend bezig te houden met de omgeving. Aanpassen en pleasen zijn veel voorkomende gedragsuitingen welke ten koste gaan vaak zelfvertrouwen.

·     Te angstig reageren als kinderen iets aan het ondernemen zijn, waar gevaar bij dreigt. Onderzoek eerst wat er nu kan gebeuren als het kind valt? Is dat bedreigend of is dat erg pijnlijk? Zo ja, haal je kind dan even weg zonder woorden te gebruiken. Verplaats je kind. Zo niet, is er geen direct gevaar als het valt op blijvend letsel, laat je kind dan zelf zijn grens opzoeken. In de meeste gevallen zal je zien, dat je kind het redt en daar glorieus over zal zijn.

Houdt er rekening mee, dat het zelfvertrouwen in de kleutertijd nog veel uitdagingen aangaat. De kleuters gaan experimenteren en daarbij ervaren ze wat het hen oplevert. Ze gaan nu enigszins leren mentaliseren. Ze kunnen kijken naar de effecten van hun daden.

Gedurende de basisschooltijd is er in groep 1,2,3 en 4 voldoende uitdaging om voortdurend bezig te zijn met leren. In groep 5 zie je een verandering ontstaan. De start van het sociale systeem in de ontwikkeling gaat beginnen. Je kunt al zien welke kinderen gaan ontsporen, wie pester wordt, wie volger wordt en wie gepest gaat worden (vaak voortkomende uit een onveilige hechting). Erg belangrijke periode voor de groepsleerkracht is hier veel aandacht aan te besteden. In groep 6 zullen de verschillen merkbaar zijn en ontstaan er groepjes. Ook hier is het erg belangrijk veel aandacht te besteden aan pestgedrag of gewoon het gedrag in het algemeen. Eigenlijk zijn er weinig basisscholen waar nu onderwezen wordt in gedragingen, terwijl het juist nu zo handig is.

De prepubertijd zorgt weer voor veel onrust. De fase van onthechten om opnieuw te hechten. Ouders doen er goed aan gedurende deze periode erg veel met hun kind te gaan communiceren op een ondersteunende wijze. Ook al reageert je kind explosief, blijf als ouder ondersteunend in plaats van straffend. Gedurende deze periode zullen de kinderen een aanpassing van hun ouders afdwingen. Als ouders besluiten niet te veranderen in opvoedstijl, zal het gedurende de pubertijd vaak uit de hand gaan lopen. Niet de kinderen moeten zich aanpassen, nee de ouders! Kinderen moeten in deze fase zich weer veilig kunnen hechten aan hun omgeving. Veiligheid en vertrouwen is van levensbelang. Je kind onvoorwaardelijk lief hebben is een vereiste. Het betekent niet, dat je als ouder toe moet geven aan de verlangens en eisen van je kind. Het gaat om een verandering in communicatiestijl wat nodig is. Aanpassing op de wijze van communiceren zorgt voor veiligheid.

Deze derde fase van hechting heeft te maken met het leren van het respecteren van jezelf en anderen. Zelfs krijgt de wereld een plaatsje in het respect deel. Jongeren kunnen zich ineens gaan inzetten voor de wereldvrede of voldoende voedsel voor iedereen. Zelfwaardering is de som van het verworven vertrouwen en het te verwerven respect. Doordat het zelfvertrouwen aanwezig is, verlangt het kind nu een andere communicatiestijl. Waar eerst nog een afwijzing geaccepteerd werd, zal dat nu niet meer lukken. Op een andere wijze heb je de lessen van respect bij te brengen, met name door zelf als ouder respectvol om te gaan met de ontwikkelingsfase van je puber. Hun anti gedachten zijn nodig om zelf te kunnen toetsen hoe de wereld in elkaar zit. Hen daarop afvallen zal alleen maar afstand veroorzaken of onveiligheid in de relatie teweegbrengen. Je kunt gewoon als ouder zeggen: "ik zie het anders, maar jij mag het zien zoals jij dat wilt". Daag je puber wel uit om jouw als ouder deelgenoot te maken met hun visie in het anti zijn. Zelfrespect hoort bij de pubertijd en daardoor krijgt de puber respect voor de ander. Als het voortraject goed is verlopen zullen pubers respectvol omgaan met iedereen en alles. Hebben ze nooit een eigen mening mogen hebben, of werden ze voortdurend gestraft, dan zal het anti zijn aangevuld worden met juist alle tegenstellingen welke hun opvoeders hebben verkondigt. Verslaving begint meestal in de pubertijd extreme vormen aan te nemen. Vergeet niet dat de prefrontale cortex in ons voorhoofd nu pas daadwerkelijk zich vult met ervaringen die het verrijkt uit de consequenties van gedrag die nu begrepen gaan worden. Pas als ze zestien zijn mag er sprake zijn van een totaalbeeld van respect.

 

Een puber is niet achterlijk, dus behandel de puber niet zo.

 

Als je het er ergens niet mee eens bent, kun je dit melden als ouder. Doe dit op ondersteunende wijze. Leg je kind uit wat maakt dat jij voor afkeur of afwijzing kiest. Leer afspraken te maken met je kinderen op een wijze dat de kinderen door hebben wat de consequenties zijn, door hen er zelf naar te vragen. Als kinderen reageren op een ongewenste wijze, heb je als ouder eerst je eigen aandeel te onderzoeken. Vaak is het de toon of zijn het de woorden die je gebruikt, wat maakt dat je kind niet luistert. Zeker als kinderen gedurende de baby en peutertijd onveilig gehecht zijn geraakt. Ook als kinderen op een negatieve wijze aandacht vragen is er in het begin iets verkeerd gegaan. Ouders krijgen dan nu de kans om het te herstellen. Op deze wijze leren kinderen wat respect is. Vanuit zelfrespect wil je standaard een ander niet iets aandoen. Dat maakt dat je dat ook niet doet, alleen daarvoor moet het wel veilig zijn in contact met de ander.

 

Behandel de puber ook meer als gelijkwaardige volwassene, want dat maakt het interessant voor de puber. 

 

Onderstaande tekening vertelt eigenlijk alles, wat je als ouder hebt te doen, om een veilige gehechtheid te kunnen realiseren en daarmee het begin kunt maken aan een hoge mate van zelfwaardering.

 

Het klinkt en leest eenvoudig, alleen ga maar op onderzoek uit, hoe weinig je gebruik maakt van bovenstaande elementen gedurende de opvoeding en veelal snel kiest voor straffende bekrachtigingen (Nederlandse cultuur). Tegenwoordig hebben we allemaal last van tijdnood en dan verval je al snel in kritische houding naar je kind, terwijl jouw kind er niets aan kan doen, dat jij het zo druk hebt. Irritaties nemen vaak toe en het kind mag er niet zijn, terwijl de enige die er mag zijn eigenlijk het kind is. Het kind heeft alles te leren, terwijl de volwassene alle kans heeft gehad het zelf te ervaren. Helaas blijven trauma's en vervelende herinneringen in de weg staan en zorgen ervoor dat de straffende bekrachtigingen in stand blijven.

Wetende dat twee derde van onze opvoeders vaak zorgen voor een onveilige gehechtheid is er veel te doen voor overheid, scholen en opvang om de veilige ontwikkeling van het kind mee te nemen in hun aanbod. Ze schrijven er over, echter volgen de adviezen vaak niet op.

De opvoeder hoort eerst naar zichzelf te kijken alvorens van het kind iets te verlangen. Hier gaat het mis, want wie als volwassene heeft ooit geleerd te reflecteren?

Iedere ouder/opvoeder kan tegenwoordig voldoende hulpbronnen inschakelen om preventief met de opvoeding om te gaan. De School voor Zelfwaardering krijgt een aantal modules welke iedere ouder zowel preventief of corrigerend kunnen begeleiden. Ook is er een trainingsprogramma op basis van therapeutische ondersteuning om de eigen zelfwaardering te verhogen.

Voor groepsleerkrachten, pedagogische medewerkers in de opvang en docenten komt er een speciale editie van de training voor deze doelgroep. Hulpverleners, coaches, psychologen kunnen in de toekomst educatief ondersteund worden. Volg www.vlcounseling.nl

 

VLCounseling

Calèche 20
5146 BG Waalwijk
Noord Brabant
Mobiel: 06 10266 452
E-mail: info@vlcounseling.nl

Kijk ook op: www.ruudvanlent.nl

youtube-vl-counseling linked-in-ruud-van-lent facebook-vlcounseling
Website developed and hosted by: Creativedevelopment.nl