Respect betekent aanzien, eerbied of waardering, die men heeft voor (of ontvangt van) iemand vanwege zijn kwaliteiten, prestaties of vaardigheden. Het woord betekent oorspronkelijk omzien naar, en vandaar rekening houden met (Van Dale’s woordenboek).

Eigenlijk verwijst het woordenboek onbewust of bewust naar een hiërarchie in omgang met anderen, echter respect heeft psychologisch een veel bredere uitleg. Om iemand anders te respecteren is er sprake van het begrijpen wat je eigen zelf respect is. Je kunt altijd wel een ander respecteren, maar dat noemen wij eigenlijk “pleasen” en psychologisch gezien is dat geen goede kwaliteit. Alles begint bij het respecteren van jezelf, in wie je bent die je bent.

Jongeren hebben moeite met het begrip zelfrespect. Dat is ook logisch, want het respecteren van je zelf, of het kennen van al je kwaliteiten en vervormingen is er pas nadat je daar aandacht aan gegeven hebt. Als het goed is zo rond je zestiende levensjaar kun je zicht hebben in wat respect is en wat zelfrespect betekent. Dit leer proces gaat gelijk op met de ontwikkeling van je prefrontale cortex. Aangezien het een onderdeel is van de algehele cortex vult het zich met herinneringen en ervaringen.

We noemen eigenlijk het proces een ervaringsontwikkeling. Vandaar dat we het kunnen koppelen aan de derde gehechtheidsperiode. De ervaringen uit deze periode staan garant voor de rest van je leven. Zoals bij iedere gehechtheidsperiode spreken we eerst van onthechting aan het oude systeem van gehechtheid vanuit het kind. Eigenlijk kun je dat vergelijken met “anti” zijn over alles wat vooraf is geleerd, om de grens op te zoeken. Pubers die nog steeds de wil van hun ouders volgen krijgen op latere leeftijd problemen. Je ziet dat vaak terug bij volwassenen tussen de 35 en 50 jaar die het roer weer helemaal omgooien, vreemdgaan, radicaal van baan veranderen, leefstijl wijzigen en noem maar op. Je herkent als buitenstaander gelijk weer puberaal gedrag. Herbeleving van een pubertijd als het vaak vroeger niet gelukt was. Daarom dienen pubers dwars te zijn, grenzen op te rekken en vooral alles discutabel vinden wat volwassenen hen mededelen.

Tijdens de pubertijd ontstaat zo het onderscheid. Voorbeeld is je te gedragen als Gothic, het laten zetten van piercings, in contact komen met verslavende middelen (roken, alcohol, drugs). De puber is tegen alle gevestigde orde en wil zelf ervaren hoe de nieuwe orde eruit komt te zien. Daarom is de communicatie tussen pubers en volwassenen vaak storend en verwarrend. Zeker als er vanuit een machtspositie (de ouder) wordt gecommuniceerd. Ik roep al jaren: ouders pas je communicatiestijl vroegtijdig aan en volg een volwassen gesprek met je kind. De puber heeft namelijk te leren te ervaren wat consequenties zijn van eigen gedrag. Hieruit vloeit het zelfrespect en uiteindelijk het respect wat men voor een ander over heeft.

Ouderen roepen vaak, dat jongeren geen respect meer hebben voor ouderen. Ze staan niet meer op in de bus of zijn onbeleefd. Ik geef de jongeren gelijk, waarom zou je de zitplaats opgeven aan iemand van de oude garde? Ouderen die altijd iets negatiefs over hen te zeggen hebben. Ouderen die kritisch zijn. Respect hoor je niet af te dwingen, hoor je te verdienen. Zo is het denkproces bij jongeren. In de praktijk staan jongeren echt wel hun plaats af, tenminste als ze genegenheid bij ouderen ontdekken of een liefdevolle blik. Ouderen maken vaak de fout door het respect voor hen af te dwingen. Dat doen ook de gehandicapten die met hun scootmobiel door het warenhuis scheuren zonder enig respect voor een ander te hebben. Met zo’n blik van ik ben zielig, ik kan niet lopen, dus laat mij erdoor. Ik kan nog eindeloos doorgaan, waarbij volwassenen respect afdwingen in plaats van het te verdienen. Alles ligt verscholen in de communicatie, zowel verbaal als non-verbaal.

Even terug naar de pre pubertijd. Gedurende deze fase begint het kind zich te realiseren, dat socialisering belangrijk is. In het leer proces tot socialisering is er sprake van een uitgangspositie, namelijk een enorme loyaliteit naar ouders toe en juffen en meesters. De loyaliteit naar vriendjes en vriendinnetjes. Dus er is sprake van een totaal respect naar anderen toe in de beginfase van het proces. Respect naar anderen wordt bekrachtigd en opgeslagen in de prefrontale cortex. Het kind verwacht wel het respect terug voor wie het kind is die het in werkelijkheid is. En hier gaat het dus meestal mis. Ouders zien hun kind nog als “kind” en veranderen hun opvoed- en communicatieve-vaardigheden niet, terwijl de jongere dat juist nodig heeft, want bij hen verandert alles. Het lichaam groeit. De hormonen krijgen een andere taak en hun prestaties worden intenser beleefd. Allemaal ontwikkelingen die bij het kind enorm spannend zijn en uitdagend. Het is letterlijk nieuw en juist door de groei van de functie van de amygdala (emotieregulering) is het van groot belang dat kinderen niet bang worden voor dit veranderingsproces. Zij hebben dus geen kritische ouder nodig maar nu het meest een ondersteunende ouder.

Kinderen vanaf 8 jaar kunnen al heel goed mentaliseren. Zij kunnen nadenken over hun gedrag en dat van die ander. Zij weten hoe ze zich voelen en hoe ze dit kunnen uiten, echter ouders en juffen besteden daar weinig aandacht aan. Je kunt je voorstellen, dat als het kind in de voorliggende gehechtheidsfasen al niet veilig gehecht was, het nu een enorme uitdaging wordt om opnieuw zich te hechten aan volwassenen van wie ze houden als die volwassenen niet meegaan in hun verdere ontwikkeling. De angst krijgt de overhand, zeg maar gerust het overlevingsmechanisme krijgt de overhand. En dan bepalen de jongeren hun eigen grens en willen vaak zo snel als mogelijk volwassen worden. Daar doen ze dan ook alles aan. Ze experimenteren met onveilige zaken, zoals verslavingen, machtsmisbruik, etc. Je lekker afzetten tegen alles wat “normaal” schijnt te zijn. Waarom gaat een puber anders drinken of roken? De stemming is altijd beter met een verslaving, dan zonder verslaving. Terwijl ze hun zelfrespect om zeep helpen en laat staan het respect naar de wereld toe of anderen. Allemaal omdat ouders weigeren hun eigen gedrag eens onder de loep te leggen en hun opvoedstijl eens radicaal te veranderen naar samenwerking en ondersteuning. Vandaar dat persoonlijkheidsstoornissen bij een onveilige gehechtheid nu in het eindstadium komt, waarbij bijna geen correctie of genezing meer mogelijk is.

Casus meisje van 13 jaar. Ouders zijn al vanaf haar eerste levensjaar gescheiden en kregen direct een andere relatie waar weer kinderen uit voort kwamen. In het begin ging het meisje geregeld heen en weer, dan bij vader en dan bij moeder. Alleen de grootste fout die de ouders maakten was, dat zij totaal geen rekening hielden met de ontwikkeling van hun dochter. Ze hadden nieuwe liefdes en nieuwe kinderen. In de pre pubertijd was het meisje bewust bezig op een negatieve wijze aandacht te vragen. Zo werd ze als moeilijk opvoedbaar verklaart en verhuisde ze voor lange tijd of naar vader of naar moeder. Afhankelijk hoelang zij het met haar uithielden. Op haar 12^e kreeg ze verkering en leefde haar eigen leven. Haar ouders gingen met elkaar nog steeds de strijd aan en het meisje werd wederom niet gezien. Ik ontdekte aan het gedrag van het meisje, dat ze een borderline structuur volgde. Ontstaan in haar tweede gehechtheidsfase (gepreoccupeerde veiligheid). Nu in haar derde fase kon ze zich wederom niet veilig voelen, want haar ouders gingen met elkaar nog steeds de strijd aan. Haar vader wilde met zijn nieuwe gezin op vakantie naar Australië. Zij kreeg te horen, als ze zich niet gedroeg kon ze niet mee. Maar bij moeder wilde ze ook niet blijven die zes weken. Losgelaten werd ze niet. Uiteindelijk mocht ze mee, alleen werd het natuurlijk geen succes, want vader eiste een houding van dankbaarheid van zijn dochter, terwijl hij er zelf een puinhoop van gemaakt had. Ja dochter loog en bedroog, vind je het gek, zij kon bij niemand zichzelf zijn. Moeder speelde spelletjes, zowel met haar ex als met haar dochter. Onbetrouwbaar ging zij de dialoog aan met haar dochter en vocht nog steeds om het haar dochter te bewijzen, dat vader niet goed bezig was. Zij ging aan haar verantwoordelijkheid geheel voorbij. Wederom in de pubertijd was er sprake van een onveilige gehechtheid. Het zal mij niet verbazen, dat het meisje straks op volwassen leeftijd werkelijk een borderline structuur heeft die nooit meer om te buigen is. Ouders zijn op de hoogte, maar moeder houdt therapie voor haar dochter tegen.

Het was mij niet gelukt om de ouders de verantwoordelijkheid te laten dragen over het leed wat hun dochter had. Ze moest nog steeds voldoen aan de hiërarchie van haar ouders die constant met elkaar in strijd waren. Zij scoorde hoog op het gymnasium, echter werd ook problematischer op school in haar gedrag. Ouders waren ook niet bereid voor hun dochter te gaan leren hun eigen gedrag onder de loep te nemen en hun communicatie. Het kind kreeg regelmatig te horen, dat het een slecht voorbeeld was voor de andere kinderen, dus voldeed ze niet. Haar overlevingsdrang richtte zich alleen op zichzelf en terecht, alleen als 13 jarige kon ze nog niet veel ervaring hebben. Door haar acties krijgt ze nu de ervaring, echter de consequenties zijn enorm en vormen gevaar voor haar verder ontwikkeling. Zij kan het respect niet zelf aanleren, haar omgeving is onveilig. Zij kan zich moeilijk opnieuw hechten aan gehechtheidsfiguren en zal later problemen ondervinden in het aangaan van relaties.

Respect is een proces. Een onderdeel van zelfrespect is het handelen zoals jij denkt en jij jezelf voelt. Dat betekent dat jij gevoelens kunt delen en geleerd hebt emoties te reguleren. We noemen het onderdeel: Integer handelen of integriteit. Kwetsbaarheid is daarbij een kracht. Je presenteert je eigen uniekheid daarmee en die kracht geeft een hoog respect voor jezelf en vaak onbewust als voorbeeld naar de ander. Beide vliegen in 1 klap!

Als jij als jongere over je grenzen mag gaan en kunt ervaren wat de consequenties zijn van je gedrag, groeit je zelfrespect en krijg je het ook van anderen. Je veilige gehechtheid bestaat uit het in alle veiligheid kunnen delen hoe jij je voelt en kunt discussiëren over je gedachtes. Aangezien grenzen overtreden moeten worden is het voor ouders raadzaam om huisregels op te stellen. Maar niet vanuit de ouder alleen. Overleg het met je kinderen, laat hen met voorstellen komen en onderzoek of je die kunt bekrachtigen of niet. Zo niet, dan leg je uit dat sommige grenzen te veel overschreden worden en daar niemand gelukkig bij wordt. Meestal zal bij een veilig gehechte puber de loyaliteit winnen van de dwarsheid. Bij niet veilig gehechte kinderen draait het om en wint de dwarsheid van de loyaliteit.

Komen we terug bij mijn voorbeeld over het opstaan voor ouderen. Als een omaatje van in de tachtig strompelend het gangpad van de bus inkomt en op zoek gaat naar een plaatsje, terwijl de bus vol is, ligt het aan het omaatje of zij een plaats toegewezen krijgt. Als zij om hulp vraagt, weet ik zeker dat anderen opstaan. Als zij blijft staan zonder boos te kijken of afwijzend naar de jongeren te reageren, krijgt ze ook vanzelf haar plaats, mits het niet gaat over een groep jongeren. Dan komen de jongeren in conflict met het waardeoordeel van de groep als zij besluiten de plaats af te staan. Het gekke is dat hebben ze geleerd van volwassenen. Kijk maar in het journaal wereldwijd hoe volwassenen met elkaar omgaan. Mooi voorbeeld voor hen om het omaatje te weigeren. Meestal staat er een andere volwassene op. Als die ook nog eens negatief op de jongeren reageert, wordt de anti modus ingezet bij de groep en die wordt steeds sterker. Dus afhankelijk van de reactie van volwassenen reageert de groep. Uiteraard kan het ook uitdagende reacties van de jongeren zelf opleveren, zonder dat er sprake is van afwijzing. Zeker als de groep een soort “bende” vormt en alle leden onveilig gehecht zijn. Wederom door toedoen van ouderen.

Zelfrespect is dan ook een vereiste om jezelf in het geheel te kunnen waarderen. Integer handelen is weer een vereiste om je zelf te kunnen respecteren. Bij veilige gehechtheid groeit je zelfwaardering door een belangrijke eigenschap dat jij jezelf hebt aangeleerd. Vanuit het mentaliseren vormt je zelfreflectie. Je kijkt eerst naar jezelf, daarna pas naar de ander. De context wat er speelt bepaald hoe de jongeren reageren. Op de middelbare school is het erg aan te bevelen een speciaal vak te doceren over gedragingen en zelfwaardering.

Op televisie doen ze hun best met programma’s als Spangas en Brugklas. Je ziet vaak veel problemen van jongeren in kaart gebracht en uiteindelijk wat bepaald gedrag het oplevert. In het echt is het op de middelbare school vaak niet zo duidelijk aanwezig. Dan staan docenten weer in hiërarchische lijn boven de leerling en maken ze daar misbruik van. Het respect voor de leraar komt dan niet, want wederzijds is het ook niet merkbaar.

Vergeet niet dat wederom de uitspraak geldt: “een lage zelfwaardering voor de klas levert problemen op in de klas”.

Gelukkig kan iedere volwassene ook kiezen hoe hoog hun eigen zelfwaardering is. Daarvoor is de test al een uitdaging. Gratis online te maken op www.vlcounseling.nl

De trainingen zijn succesvol om een lage zelfwaardering verhoogt te krijgen. Gun je kind of je klas een hoge zelfwaardering door het zelf te hebben. Voorbeeld doet volgen. De volwassenen leren ook gemakkelijk de jongere te begrijpen en te ondersteunen.

Zijn alle gehechtheidsperiodes (1,2 en 3) onveilig geweest, dan bekrachtigd dat de toekomst van de jongere. Vaak met stoornissen tot gevolg. Stoornissen die zij levenslang als last zullen ervaren.

Preventief kun je omgaan met iedere fase in ontwikkeling van je kind, door je aan te passen aan je kind. Aanpassen door te observeren en veiligheid te bieden dat het kind ongeacht de kromme redeneringen van hen, ondersteund worden in plaats van kritisch toegesproken. Overtreedt een puber regelmatig een afspraak, dan doe je er goed aan, dit te benoemen en samen naar een werkbare oplossing te zoeken. Vaak passen jongeren zich aan als zij merken dat jij als volwassene je uiterste best doet je ook aan te passen. Jouw grenzen als ouder mogen ook gerespecteerd worden. Benoem dat ook zo en vraag je kind om mee te denken naar een werkbare omgangsvorm of communicatiestijl.

Ik zie de pubertijd uitdagend tegemoet, want mijn dochter bepaalt toch echt de sfeer in huis. Als oude pa worden mijn normen & waarden voortdurend beproefd en uitgedaagd. Gelukkig ben ik flexibel en weet mij aan te passen, maar ook ik heb mijn grenzen. Datzelfde geldt voor mijn vrouw, zij heeft ook haar grenzen. Door onze communicatiestijl te wijzigen gaan we het zeker redden om haar een veilige onthechting en opnieuw veilige hechting aan te bieden (of het lukt bepaald zij). Een nieuwe hechting waarbij mijn dochter ineens van kind naar iemand groeit waarnaar geluisterd mag worden en die gezien mag worden. Garantie krijg ik niet, omdat iedere situatie door het kind zelf als veilig wordt gebrandmerkt of niet. Luisteren wordt al een mooie uitdaging. Over 7 jaar schrijf ik mijn bevindingen en wellicht corrigeer ik mijn verhaal.

Het volgende deel is het laatste hoofdstuk van mijn artikel. Een hoofdstuk met samenvattingen en conclusies. Ook laat ik jullie delen hoe mijn eigen zelfwaardering zich ontwikkeld heeft.

 

Samenvatting

De dikke van Dale geeft een vertaling van respect, wat het betekent naar anderen toe of van anderen naar jou toe. De psychologische betekenis richt zich zowel naar binnen als naar buiten (intern en extern). Als puber heb je respect aan te leren, dat gebeurt uit de voorbeelden die je krijgt voorgeschoteld. Niet afgedwongen zoals het bij de meeste pubers geschiet, maar respectvol naar jou als puber, wie je bent, die je bent.

Respect heeft de puber dus te leren en het begint bij zichzelf. Zelfrespectvol omgaan met wat jij wilt, wie jij bent of wilt zijn. Terwijl de hormonen door het lichaam schieten heb jij ook nog eens te maken met het onthechten uit je opvoeding en het opnieuw hechten volgens je eigen veiligheid. Eigen veiligheid welke van een volwassene verwacht mag worden, echter niet vaak als voorbeeld ervaren wordt. Als puber moet je grenzen overtreden om te ervaren wat consequenties zijn (vullen van de prefrontale cortex). Ga er maar aanstaan, wat een enorme veranderingen er ontstaan gedurende je adolescentie. Met de bedoeling om straks als volwassene zelf initiatieven te nemen, keuzes te maken, consequenties te aanvaarden en verantwoordelijkheid te nemen. Het heeft dus nut om veilig door de pubertijd te komen.

Enkele voorbeelden om met jongeren om te gaan: 

1. Verander je opvoedstijl van kritisch naar ondersteunend. Wees alert dat je niet alle activiteiten van je kind belachelijk maakt of afkraakt of afkeurt.

2. Luister eerst naar het verhaal van je kind. Als je kind niets te vertellen heeft, vraag je door over bepaalde onderwerpen die voor het kind belangrijk zijn. Het liefst vraag je door zonder be- of veroordeling.

3. Ga op volwassen niveau onderhandelen met je kind. Ieder kind heeft te leren onderhandelen en wil dat ook graag. Als ouders zeggen om 01.00 uur thuis en het kind vindt dat te vroeg, vraag je om hun tijd op te geven. Vervolgens leg je uit, wat nu maakt dat jij als ouder het te laat vindt. Neem ook jezelf in bescherming als ouder, anders lig je uren wakker. Je zult zien, dat het belangrijker is, dat kinderen een bepaald afgesproken of onderhandeld tijdstip het liefst willen nakomen. Zijn ze veel later, dan vraag je als ouder welke sanctie daar dan op gezet moet worden. Onbewust zeggen de kinderen vaak iets veel strenger dan jij als ouder voor ogen had. Zo leren ze verantwoording te nemen over eigen afspraken en als het niet nagekomen wordt te ervaren welke sanctie of consequentie dit heeft.

4. Nogmaals is hun prefrontale cortex zich aan het ontwikkelen. Dit betekent dat pubers nog weinig structuur kunnen aanbrengen, ze hebben het te leren. Plannen kunnen ze ook niet, laat staan respectvol omgaan vanuit zichzelf met anderen.

5. Praat regelmatig met je kind over respect. Wat vinden ze van zichzelf, hoe verloopt het veranderingsproces naar volwassenheid. Wat beleven ze allemaal. Wees geïnteresseerd en nieuwgierig. Houd er wel rekening mee, dat ze er ook niet over willen praten. Nodig ze gewoon uit om te praten en wie weet vertellen ze iets. Veroordeel niet wat je hoort, dan zullen ze niet snel meer met jou als ouder willen delen wat ze beleven.

6. Bespreek de contacten die ze hebben op school, met wie zijn ze bevriend en wat zoeken ze op om puber te mogen en kunnen zijn? Welke leraren vinden ze cool en welke niet of waarom vinden ze dat niet.

7. Leer ze consequenties te mogen ervaren. Dus laat ze alsjeblieft fouten maken, over jullie grenzen heen gaan. Bespreek dit. 

8. Bij onveilige gehechte pubers duurt het wat langer eer ze jou als ouder gaan vertrouwen. Investeer in het vertrouwen met je kind, door hen het goede voorbeeld te geven.

9. Behandel ze niet als klein kind. Behandel ze als toekomstige volwassene.

10. Ga nooit met ze de strijd aan. Welles & nietes spelletjes leveren niets op. Speel deze spelletjes dus niet, ook al doen de kids dat voortdurend. Onderbreek de discussie met een time out en vertel ze waar het nu om gaat. Niet om de waarheid van welles en nietes, maar om datgene jou als ouder stoort, pijn doet of irriteert.

 Respect moet je niet afdwingen. Respect heb je te verdienen!

Toon alles

Calèche 20
5146 BG Waalwijk
Noord Brabant